QUY TRÌNH NỘI SOI CHẨN ĐOÁN TIÊU HÓA TRÊN
1. MỤC ĐÍCH:
Để chẩn đoán bệnh lý biểu hiện ở đường tiêu hóa trên
2. CHỈ ĐỊNH:
Nội soi được chỉ định khi có các triệu chứng gợi ý bệnh lý đường tiêu hóa trên:
- Xuất huyết tiêu hóa trên.
- Bệnh lý viêm, loét, u đường tiêu hóa trên.
- Bệnh lý thực quản: Khó nuốt, nuốt sặc.
- Dị vật đường tiêu hóa trên.
- Chẩn đoán tình trạng nhiễm Helico Pylori.
- Rà soát ung thư giai đoạn sớm trên các đối tượng nguy cơ cao.
3. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
3.1. Chống chỉ định tuyệt đối:
- Người trưởng thành, tỉnh táo từ chối cuộc soi.
- Thủng hay nghi thủng đường tiêu hóa.
3.2. Chống chỉ định tương đối
- Đối với bệnh nhân không tỉnh táo, có rối loạn về tâm thần, bệnh nhân chưa trưởng thành không đồng ý soi. Có thể sử dụng an thần sau khi giải thích cho bệnh nhân hay thân nhân và chỉ định soi là thật sự cần thiết.
- Trong vòng 7-10 ngày sau phẫu thuật khâu nối ống tiêu hóa.
- Tổn thương mất chất mới do chất ăn mòn ở đường tiêu hóa.
- Tổng trạng kém.
- Dấu hiệu sinh tồn không ổn định:
+ Có vấn đề về tim mạch: Các dạng loạn nhịp không ổn định đe dọa mạng sống của bệnh nhân, đau thắt ngực không ổn định, sau nhồi máu cơ tim.
+ Suy hô hấp.
- Chảy máu lượng nhiều nghi dò động mạch – tá tràng.
- Túi thừa Zenker lớn.
4. CHUẨN BỊ BỆNH NHÂN TRƯỚC NỘI SOI:
- Giải thích về thủ thuật: mục đích, mô tả cách thức tiến hành, cảm giác trong khi soi, hướng dẫn cách hợp tác của bệnh nhân và cho biết tai biến có thể gặp.
- Bệnh nhân (hoặc thân nhân gần nhất nếu bệnh nhân có rối loạn tri giác, sinh hiệu không ổn định, không tự quyết định được) ký cam kết đồng ý nội soi tiêu hóa trên.
- Nhịn ăn uống hoàn toàn 6 giờ trước khi soi. Nếu có ứ đọng dạ dày bất thường, cần nhịn ăn uống, đặt ống mũi dạ dày và nuôi ăn đường tĩnh mạch 24 giờ trước soi.
5. TIẾN HÀNH THỦ THUẬT:
5.1. Đánh giá tổng trạng bệnh nhân, chỉ định và chống chỉ định.
5.2. Gây tê vùng họng cho bệnh nhân bằng xylocain 2%. Tháo răng giả, rút ống mũi dạ dày.
5.3. Bênh nhân được đặt ngáng miệng bảo vệ máy soi và đặt nằm tư thế nghiêng trái.
5.4. Tiến hành nội soi tiêu hóa trên theo trình tự.
5.5. Tiến hành các thủ thuật cần thiết như sinh thiết, làm CLO test, cắt Polype…
6. THEO DÕI SAU NỘI SOI:
- Khi nghi ngờ, phải theo dõi:
+ Vấn đề thủng đường tiêu hóa: Đau cổ, lưng, thượng vị ngay sau soi, tràn khí dưới da, sốt.
+ Vấn đề hít sặc tổn thương phổi hít: Ho, khó thở, sốt.
+ Đau ngực rối loạn nhịp tim.
+ Nhiễm trùng huyết.
- Thông thường nếu cuộc nọi soi thuận lợi không tai biến, bệnh nhân được uống nước, ăn nhẹ theo chế độ ăn uống của bệnh lý sau soi từ 30 – 60 phút (hết tác dụng của thuốc tê) tùy loại thuốc tê hầu được sử dụng.
III: QUY TRÌNH NỘI SOI TIÊU HÓA DƯỚI ỐNG MỀM TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ
MỤC ĐÍCH
Để chẩn đoán và điều trị bệnh lý biểu hiện ở đướng tiêu hóa dưới
CHỈ ĐỊNH
* Nội soi chẩn đoán được chỉ định khi có các triệu chứng gợi ý bệnh lý đường tiêu hóa dưới
- Xuất huyết tiêu hóa dưới.
- Bệnh lý viêm. Loét, u đường tiêu hóa dưới: với mục đích xác định chẩn đoán, độ lan rộng, mức độ viêm – bản chất u, rà soát biến chứng của bệnh như hóa ác.
- Bệnh nhân có các triệu chứng bệnh lý tiêu hóa dưới không lý giải được: tiêu chảy kéo dài không lý giải được, đau bụng không lý giải được.
- Rà soát ung thư giai đoạn sớm các đối tượng nguy cơ cao: đa polyp đại tràng, K đại tràng gia đình, theo dõi sau cắt polyp đại tràng hóa ác qua nội soi, sau cắt đoạn ruột điều trị K đại tràng, viêm loét trực đại tràng…
- Xác định bản chất các tổn thương hẹp đại tràng.
- Khi có các bất thường trên X quang khung đại tràng cản quang nhưng chưa xác định được
* Nội soi điều trị được chỉ định khi có các vấn đề cần can thiệp sau:
- Cắt Polyp đại tràng qua nội soi.
- Nong các tổn thương hẹp đại tràng (do ác tính, do tia xạ, do viêm mãn…)
- Cắt bỏ qua nội soi một phần u đại tràng để khai thông đại tràng (điều trị triệu chứng) trong tắc đại tràng do u.
- Cầm máu một số tổn thương như loạn sản mạch máu, chảy máu từ cuống polyp sau cắt polyp…
- Lấy dị vật đường tiêu hóa dưới
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
* Chống chỉ định tuyệt đối
- Người trưởng thành, tỉnh táo từ chối cuộc soi
- Thủng hay nghi thủng đường tiêu hóa
* Chống chỉ định tương đối
- Đợt cấp của viêm đại tràng xạ trị, do thiếu máu hay viêm túi thừa,
- Thai dưới ba tháng
- Bệnh nhân không hợp tác
- Rối loạn đông máu nếu cần tiến hành thủ thuật gây chảy máu như cắt polyp
- Rối loạn tim – phổi cấp,
- Nhồi máu cơ tim mới
- Thuyên tắc phổi
- Shock
- Phình động mạch chủ hay chậu
- Mới phẫu thuật vùng chậu hay đại tràng
- Bệnh nhân không hợp tác
CHUẨN BỊ BỆNH NHÂN TRƯỚC NỘI SOI
* Giải thích về thủ thuật: mục đích, mô tả cách thức tiến hành, cảm giác trong khi soi, hướng dẫn cách hợp tác của bệnh nhân, tai biến có thể gặp.
* Bệnh nhân (hoặc thân nhân gần nhất nếu bệnh nhân có rối loạn tri giác, sinh hiệu không ổn định, không tự quyết định được) ký cam kết đồng ý nội soi tiêu hóa trên.
* Biện pháp chuẩn bị ruột (làm sạch trước nội soi) thay đổi tùy bối cảnh lâm sàng cụ thể.
- Nội soi đại tràng:
Thông thường, (không có: tổng trạng rất yếu, tắc ruột, liệt ruột, bệnh lý đại tràng làm vách ruột bở - dễ thủng …là các trống chỉ định của fortrans), bệnh nhân ăn chế độ ăn ít chất bã (cháo) vào buổi sáng và trưa ngày trước soi, chiều ngày trước soi uống hết 3-4 gói fortrans pha trong 3-4 lít nước (hay các dung dịch tẩy sổ tương đương) trong khoảng thời gian # 3 đến 4 giờ. Từ khi đã uống fortrans cho đến khi tiến hành nội soi xong vào ngày hôm sau, (1) bệnh nhân không được ăn thức ăn có chất bã, (2) chỉ được uống các thức uống trong - không có cặn, không cần hạn chế các thức uống này.
Nếu có các chống chỉ định của fortrans, bệnh nhân được thụt tháo 3 lần vào chiều, tối ngày trước sau và sáng ngày tiến hành nội soi. Sáng và trưa ngày trước soi bệnh nhân ăn chế độ ăn ít chất bã (cháo), từ sau bữa trưa ngày trước soi cho đến khi soi đại tràng,bệnh nhân không được ăn,mà chỉ được uống các thức uống trong – không có cặn, không cần hạn chế các thức uống này.
- Nội soi trực tràng sigma: nhịn ăn hoàn toàn sáng ngày nội soi, được uống các thức uống trong – không có cặn.
Nếu bệnh nhân đang bị đợt trĩ cấp, nứt hậu môn, đợt cấp viêm trực tràng xuất huyết thì thụt tháo bằng nước.
Hướng dẫn bệnh nhân cách tự thụt tháo bằng Normacol. khoảng 2 giờ trước soi.
TIẾN HÀNH THỦ THUẬT
Đánh giá tổng trạng bệnh nhân, chỉ định và chống chỉ định.
Kháng sinh dự phòng cho các đối tượng có nguy cơ viêm nội tâm mạc cao.
Ban đầu, bệnh nhân được đặt nằm tư thế nghiêng trái, chân trái thẳng, chân phải co. Trong quá trình soi, tư thế bệnh nhân sẽ thay đổi theo yêu cầu của bác sĩ soi.
Giải thích, trấn an, hướng dẫn bệnh nhân thư dãn, hợp tác trong lúc soi.
Tiến hành nội soi tiêu hóa.
Trong lúc soi, có thể phải chích thuốc an thần nếu bệnh nhân đau nhiều, hợp tác kém. Trước khi chích nhớ lưu ý các vấn đề: (1) tổng trạng rất yếu?, bệnh phổi tắc nghẽn mãn? (2) Phương tiện di chuyển là gì, có thân nhân đi kèm không?
THEO DÕI SAU NỘI SOI
* Thông thường, cuộc soi tiến hành thuận lợi không có tai biến, không có triệu chứng bất thường sau soi. Bệnh nhân được ăn uống ngay sau soi theo chế độ ăn trước soi.
* Khi nghi ngờ, phải theo dõi tai biến
- Thủng: đau bụng, phản ứng thành bụng, hơi ự do trong bụng / X quang
- Xuất huyết nội do rách lớp thanh cơ, rách mạc treo, vỡ gan lách, hay xuất huyết tiêu hóa sau cắt polyp.
- Bỏng xuyên thành do cắt polyp: đau bụng khi phóng điện để cắt polyp, sau cắt: sốt, tăng bạch cầu mà không thủng ruột.
- Chướng bụng sau nội soi đại tràng: với lâm sàng gần giống thủng ruột nhưng không có dấu chứng trên X quang.
- Phản xạ cường phó giao cảm: da lạnh ẩm, vã mồ hôi, mạch chậm, tụt huyết áp.
- Xoắn đại tràng do nội soi.